Zoals de naam doet vermoeden haalt een lucht-water warmtepomp zijn energie uit de omgevingslucht. Meestal wordt de energie uit de omgevingslucht met een buitengeplaatst toestel gewonnen, het kan overigens ook een binnen geplaatst toestel zijn met kanalen naar buiten. Hieronder volgt een animatie filmpje over de werking (voorbeeld monoblock).
Een beknopte beschrijving van de werking VERWARMEN:
- Aan de bronzijde (A) wordt buitenlucht aangezogen d.m.v. een ventilator (B).
- Deze lucht wordt over de verdamper (wisselaar C) gezogen.
- Bij (D) gaat de lucht weer uit het toestel
- De compressor (F) perst het koude middel samen (comprimeren) hierdoor wordt de druk en temperatuur van het koude middel hoger
- Via Klep (E) komt het koude middel in de condensor (wisselaar G) daar geeft het haar warmte af aan het cv-water wat (gescheiden) ook door deze wisselaar stroomt. Hierdoor wordt de vloerverwarming warm. (Dat kan ook tapwater of zwembadwater zijn)
- Omdat het koudemiddel haar warmte afgeeft in de condensor (G), koelt het af en verandert in vloeistof.
- Deze vloeistof komt aan bij het expansieventiel (H1) daar krijgt het weer meer ruimte (expanderen) en gaat over in vloeistof/damp
- Vervolgens komt het in de verdamper (C) aan, het dan afgekoelde koudemiddel neemt warmte (energie) op van de buitenlucht die door de verdamper komt en gaat langzaam over naar gasvormig.
- Via de omkeer-klep (E) komt het weer bij de compressor (F) aan en het kringloopproces begint opnieuw.
Inhoud
Lucht/water warmtepomp actief koelen
Een beknopte beschrijving van de werking ACTIEF KOELEN:
Het omgekeerde proces van ‘verwarmen’ ; ‘ Koelen’ :
- Aan de bronzijde (A) wordt buitenlucht aangezogen d.m.v. een ventilator (B).
- Deze lucht wordt over de condensor (wisselaar C) gezogen.
- Bij (D) gaat de lucht weer uit het toestel
- De compressor F perst het koude middel samen (comprimeren) hierdoor wordt de druk en temperatuur van het koude middel hoger
- Via Klep (E) komt het koude middel in de condensor (wisselaar C) daar geeft het haar warmte af aan de buitenlucht wat (gescheiden) ook door deze wisselaar stroomt.
- Omdat het koudemiddel haar warmte afgeeft in de condensor (C), koelt het af en verandert in vloeistof.
- Deze vloeistof komt aan bij het expansieventiel (H2) daar krijgt het weer meer ruimte (expanderen) en gaat over in vloeistof/damp
- Vervolgens komt het in de verdamper (G) aan, het dan afgekoelde koudemiddel neemt warmte (energie) op van het cv-water wat gescheiden ook door deze wisselaar stroomt. Hierdoor koelt de vloer af. Attentie het water door de vloer niet kouder dan 18 ° C maken anders loopt u de kans op condensvorming op de vloer.
- Via de omkeer-klep (E) komt het weer bij de compressor (F) aan en het kringloopproces begint opnieuw.
Noot: In de winter kan tijdens verwarmen de verdamper (waar lucht door heen wordt gehaald) dicht vriezen, regelmatig zal de warmtepomp dan kort even omgaan tot de positie ‘actief koelen’ om zodoende de verdamper te ontdooien.
De lucht/water warmtepomp is in opmars !
Het maximaal vermogen van een lucht/water warmtepomp wordt meestal gegeven bij een buitentemperatuur van +7° C . In Nederland berekenen wij echter het benodigd vermogen (Transmissie) bij een buitentemperatuur van -10°C. Hou dit goed in de gaten, anders zit u komende winter met een te kleine warmtepomp! (U zal de eerste niet zijn, vandaar dat we met deze vermelding dit onderwerp starten).
Vraag altijd welk vermogen het toestel nog levert bij -10°C, en of het functioneert tot -15°C.
Het type (buiten) lucht/water warmtepomp laat zich opsplitsen in 2 categorieën:
- Het Monoblock
- De Split-unit
Wat is het verschil tussen deze beide lucht/water warmtepompen ?
Een monoblock heeft zowel de verdamper als de condensor in de buiten-unit zitten, van buiten naar binnen gaan leidingen met water.
Bij een split zit de verdamper buiten en de condensor binnen, tussen buiten en binnen zitten leidingen met het ‘koude middel’. Maar je kan ook zeggen dat de condensor buiten zit en de verdamper binnen, tijdens koelen werk het proces namelijk net andersom dan tijdens verwarmen.
Overigens spreken we hier van ‘de buiten-unit’ maar die kan in sommige uitvoeringen of plaatsing ook binnen staan. Als een buiten lucht/water warmtepomp binnen staat dan gaan er lucht kanalen van buiten naar binnen. De buitenlucht wordt dan aangezogen naar binnen, energie wordt onttrokken, en daarna wordt door een ander kanaal de lucht weer terug naar buiten afgevoerd.
Het type ventilatie lucht / water warmtepomp en lucht/lucht behandelen we op een andere pagina.
Het COP (rendement) van dit type warmtepomp is door nieuwe technieken sterk aan het verbeteren.
Daarnaast is er sinds 2015 de (BRL) certificering voor warmtepomp installaties die gebruik maken van bodem energie. Voor lucht/water geldt die plicht (nog) niet.
De lucht/water warmtepomp is dan ook bezig met een inhaalslag en is thans ook de meest geplaatste warmtepomp. Met namen het type ‘monoblock’ is erg in trek. Sommige zien het houden van ‘water’ zonder toevoeging in de buiten unit als een probleem, in de winter zou het cv-water buiten kunnen bevriezen en het toestel stuk gaan. Ook in de ‘koud klimaat’ landen past men dit systeem echter gewoon toe. In de winter, als het vriest, is het juist de tijd dat het toestel toch draait en het water warm maakt, het zal dus normaal gesproken niet bevriezen. Allen in landen waar de stroomtoevoer niet gegarandeerd is, is het beter voor een SPLIT te kiezen, dan kan er buiten niets bevriezen. Ook in een vakantie woning waar in de winter niemand komt kunt u beter een ‘SPLIT’ kiezen. Glycol toevoegen aan het hele systeem kan natuurlijk ook bij een monoblock, maar nodig is het normaal gesproken niet. In Nederland kunt u gewoon een monoblock kiezen met water.
Het grootste voordeel t.o.v. de bodem warmtepomp is natuurlijk dat er geen bron installatie nodig is, dat maakt de investering dan ook stukken goedkoper.
Nadeel is dat je met een lucht/water niet Passief (bijna gratis) kan koelen maar dat koelen ACTIEF gaat. Immers de bron (buitenlucht) is warm op het moment dat je wil koelen, dat in tegenstelling tot de bodem warmtepomp.
Een ander nadeel is ‘geluid’ hoewel fabrikanten er steeds meer aan doen om het geluid zo beperkt mogelijk te houden, horen gevoelige oortjes nog steeds het geluid van de compressor en ventilator buiten.
In Scandinavische landen wordt thans de lucht/water warmtepomp ook meer verkocht dan de bodem warmtepomp. Op veel plaatsen is daar geen aardgas aanwezig zoals bij ons en verwarmd men puur elektrisch. Als je dan ineens 3/4 deel energie uit de lucht kunt winnen zonder daarvoor dure bodemcollectoren te hoeven verzorgen is de keuze snel gemaakt.
Zo heeft ieder zijn/haar eigen argumenten om tot een product keuze te komen.
Ook de werking van een lucht/water warmtepomp is vergelijkbaar met de werking van een koelkast.
Aan de producten die in de koelkast staan wordt warmte onttrokken, zodat ze worden gekoeld. De onttrokken warmte wordt, met behulp van een koudemiddel, aan de achterkant van de koelkast afgegeven aan de omgevingslucht. Bij een warmtepomp werkt dit precies andersom: er wordt warmte aan de buitenlucht onttrokken, die via vloerverwarming en/of convectoren de woning verwarmd.
luchtwater warmtepomp werking split:
- Het warmtepompbuitendeel onttrekt warmte aan de buitenlucht en verhoogt deze temperatuur via de compressor.
- Het hete koelmiddel dat zich nu in gasvorm bevindt, verplaatst zich naar de binnenunit.
- Het koelmiddel geeft zijn warmte af aan water dat vervolgens zorgt voor de distributie via het verwarmingssysteem.
- Bij het afstaan van zijn warmte verandert de staat van het koelmiddel naar een vloeistofvorm. Vervolgens herhaalt het proces zich.
Voorbeeld lucht/water Monoblock:
Voorbeeld opstelling monoblock met binnenunit voorzien van tapwater:
Bij een buitenlucht/water warmtepomp wordt dus energie gewonnen uit de buitenlucht.
Het rendement van een lucht-water warmtepomp wordt net zoals bij een bodem warmtepomp uitgedrukt in COP.
Afgegeven vermogen (in kW) : toegevoegd vermogen (in kW) = COP
Hoe hoger dit getal hoe beter het rendement.
De COP van een brine/water warmtepomp wordt normaliter weergegeven bij:
een bron temperatuur van 0 °C naar een afgifte temperatuur van 35 °C (EN 14511) en is dan bijvoorbeeld 4.5
En bij een brontemperatuur van 0 °C naar een afgifte temperatuur van 45 °C (EN14511) en is dan bijvoorbeeld 3,7.
De COP van een lucht/water warmtepomp wordt normaliter weergegeven bij:
een buitenlucht temperatuur van 7 °C naar 35 graden °C (EN14511) afgigte water en is dan bijvoorbeeld 4.4
en bij 7 °C buitenluchttemperatuur naar 45 °C aanvoer water (EN14511) en is dan bijvoorbeeld 3.6
**(EN 14511 is een genormeerde vastgestelde test procedure om de COP vast te stellen)
Maar nog meer zeggend is de SCOP Seasonal Coefficient of Performance of wel SPF
Kan bij een bodem/water warmtepomp de bron vrij constant zijn, bij een lucht/water warmtepomp is dat natuurlijk niet zo. Immers de buitenlucht temperatuur varieert gedurende jaar en dag.
Door fabrikanten en overheid is een formule bedacht om een theoretisch SPF vast te stellen.
Sterker, men heeft voor verwarming 3 formules moeten vaststellen omdat Europa ingedeeld kan worden in 3 klimaat zones; Noord, midden en zuid. Nederland en België behoren tot midden Europa. Men heeft een aantal realistische temperatuur punten genomen met bijbehorende COP per warmtepomp en deze uit gemiddeld naar een seizoen beeld.
Hoewel dit SPF getal al meer zegt dan het COP blijft het Theoretisch maar komt het wel dichter bij de praktijk.
Het SPF van een warmtepomp kunt u overigens terugvinden via het Fishe bij een Energie label
Praktijk jaar COP (scop/spf)
Lees hieronder de toelichting van bovenstaande grafiek en tabellen.
Rendement bepaling: ’n gemiddelde van ’n gemiddelde
Om een idee te geven van het praktische rendement:
De bovenste (blauwe) grafiek geeft het rendement van een bepaald type lucht/water warmtepomp weer: de COP bij een bepaalde aanvoer temperatuur en bron temperatuur (de bron is hier de buitenlucht)
De blauwe lijn is bij een afgifte/aanvoer temperatuur van 35 °C de rode lijn bij 40°C.
Je ziet dus meteen dat het loont om de aanvoer temperatuur zo laag mogelijk te selecteren.
In de praktijk houdt dat in dat je voldoende slang in de vloer moet leggen dus liever om de 10 cm dan om de 15 of 20 cm!
In de tabellen daarna zijn we uitgegaan van een aanvoer temperatuur van 35 °C om een woning te verwarmen.
In de linker tabel zie je het verloop van 3 verschillende dagen zoals die in ons land voor kunnen komen. Hierin doen we 24 keer per dag ’n rendementsbepaling. We tellen deze bij elkaar op en delen die vervolgens door 24 om op een benaderbaar rendement van die bewuste dag uit te komen. Zo ook met de temperatuur over die dag.
Als we dat doen dan wordt duidelijk dat je niet kan stellen ‘de gemiddelde temperatuur vandaag was … graden en daarbij hoort een COP van…’
Het COP verloop is immers niet vlak/lineair aan het temperatuurverloop.
In de rechter tabel hierboven zetten we het aantal draaiuren van de warmtepomp per maand, met de gemiddelde temperatuur van die maand en bijbehorend COP tegen elkaar af.
In Januari maakte de warmtepomp 263 uur bij een gemiddelde buitentemperatuur van 3,1 °C en een COP van 4. Vervolgens vermenigvuldigen wij de 263 x 4 om aan een factor (reken getal) te komen.
Gaan we alleen uit van de gemiddelde COP per maand (zonder de uren factor) dan zien we over dit jaar een behaalde theoretische COP van 4,76 (geel). Maar gaan we de duur van de COP (tijd dat deze voorkwam) mee rekenen dan komen we in dit voorbeeld jaar (2012) uit op een behaalde jaar COP van 4,36 (oranje) .
Hoe verder we uitmiddelen, over steeds meerdere meetpunten en meet momenten hoe dichter we de praktijk benaderen. Uiteindelijk : meten = weten. Als we gedurende het jaar het energieverbruik van de warmtepomp meten (kWh meter) en we zouden een goede energiemeter voor het afgifte systeem kunnen monteren (Delta T / Flow) dan komen we tot het werkelijke Jaar COP.
Over het jaar genomen heeft een brine/water warmtepomp in Nederland meestal een hogere jaar COP dan de lucht/water machine.
De temperatuur van de bron van een brine/water warmtepomp blijft namelijk bij een koude buitentemperatuur hoger dan de buitenlucht temperatuur. In de winter zal bijvoorbeeld de bodem warmtepomp van een bron van 5 °C naar een aanvoer temperatuur van 40 °C moeten en een lucht/water warmtepomp van een bron van -7 °C (de buitenlucht) naar diezelfde 40 °C aanvoer.
Een ander verschil t.o.v. een brine/water warmtepomp is dus dat de brine/water warmtepomp in de zomer ‘passief koelt’ dat wil zeggen het koudere bron water wordt via een platenwisselaar overgebracht naar uw vloerverwarming en zodoende kunt u heel goedkoop passief koelen.
Als u wilt koelen met een lucht/water warmtepomp gebeurt dit actief. Immers als u wilt koelen is de bron van deze machine hoog (de buitenluchttemperatuur) dus daar kunt u niet rechtstreeks mee koelen.
De warmtepomp zal dus dan ACTIEF gaan koelen, hiervoor moet de compressor draaien en dit kost dus behoorlijk meer energie dan passief koelen. (In feite wordt de machine omgedraaid m.b.t. werking, hij onttrekt binnen warmte en geeft deze buiten af).
Als u actief wil koelen met de lucht/water warmtepomp vraag dan of het model dat u op het oog heeft dat ook kan. Niet elke lucht/water-warmtepomp op de markt is thans omkeerbaar.
Dicht vriezen / ontdooien lucht/water warmtepomp
Een lucht/water warmtepomp in het koude seizoen:
Feit: warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude lucht.
U herkent dit wellicht nog wel van condens op de ramen bij enkel glas. De warme lucht uit de woonkamer kwam tegen het koude glas van het buitenraam en koelde af, daardoor kwam er vocht vrij uit de lucht die zich op het raam vertoonde als condens. Als het buiten flink vroor was het aan de binnenkant van het raam soms ook onder de 0 °C . Dan werd het vocht uit de warmere binnen lucht ijs op de ramen. Ook wel ‘de bloemen staan op de ramen’ genoemd in de volksmond.
De lucht/water warmtepomp onttrekt energie uit de buitenlucht. Als de buitenlucht kouder is dan 7 graden en het proces onttrekt bijvoorbeeld 8 °C aan de buitenlucht dan komt op de verdamper de temperatuur onder 0 °C , hierdoor zal het vrijgekomen vocht langzaam bevriezen op de verdamper. Na enige tijd kan de verdamper geheel onder het ijs zitten. De ventilator krijgt dan steeds meer moeite om nog lucht over de ‘dichte verdamper’ heen te halen en zal mogelijk hierdoor iets meer geluid maken. De warmtepomp, welke constant metingen verricht, merkt dit op en zal overgaan tot de ontdooi stand.
Passief ontdooien:
Als de buitenlucht meer dan (bijvoorbeeld) 5 graden (machine afhankelijk) boven het vriespunt is , kan er passief worden ontdooid. De compressor stopt zodat er geen energie onttrekking meer plaats vindt in de verdamper. De ventilator wordt gestart en blaast de lucht van 5 °C of hoger over de verdamper die onder de 0 graden is. Hierdoor wordt het ijs ontdooid, het smelt en het water komt aan de onderzijde uit de unit.
Actief ontdooien:
Als de buitenlucht onder de 5 °C (merk en type afhankelijk) is zal het koude proces worden omgekeerd, uit de warmte die reeds is aangemaakt voor de woning zal dan wat energie worden onttrokken om de verdamper (wat dan even condensor is) te ontdooien.
Het ontdooien kan in het koude seizoen tot wel 3 x per uur plaats vinden. Meestal duurt dit proces steeds maar ’n paar minuutjes. Vooral in het seizoen dat het ook nog ‘mistig’ kan zijn.
Onder in de buitenunit is op de bodem een elektrisch element / verwarmingslint gemonteerd zodat het ‘ijswater’ daar niet meteen weer invriest. Het water kan door openingen aan de onderzijde wegstromen onder de warmtepomp, waar als het vriest weer wel ijsvorming kan ontstaan. Een andere mogelijkheid is om een afvoer te monteren onder het toestel, de afvoer zal dan wel vorstvrij moeten worden gehouden (met verwarmingslint) .
Oh ja … plaats een buiten-unit van een lucht/water warmtepomp altijd op een standaard, verhoogt van de grond. Het kan immers in ons land soms ook nog wel eens ‘n keer sneeuwen en dan wil je niet dat de ventilator in de sneeuw staat ‘te scheppen’.
Geluid: Op het moment dat de warmtepomp overgaat van verwarmen naar actief ontdooien en omgekeerd loopt er meestal koudemiddel-zijdig een 4 weg klep om, om het proces om te draaien. Verdamper wordt dan condensor en omgekeerd. Op dat moment variëren de drukken van het koude middel zodanig dat soms ’n geluidje kan ontstaan . Als u alleen bij koude temperaturen geluidsklachten heeft dan komt dat meestal door dit proces. Vaak wennen mensen aan een monotoon zacht geluid als dat van een ventilator en compressor. Maar geluidjes die zich zo af en toe laten horen is lastiger. Overigens slapen de meeste mensen daar gewoon door heen, en zijn er ook lucht/water warmtepompen waar het compressor gedeelte zodanig geluiddicht is geïsoleerd dat je niets hoort.
Daarnaast is het zo dat een gedeeltelijk of geheel dichtgevroren verdamper meer weerstand geeft, het verplaatsen van lucht zal dan ook meer geluid geven.
Attentie: Minimaal retourtemperatuur
Vaak is er een minimaal retourtemperatuur afgifte-zijdig nodig om een lucht/water warmtepomp goed te kunnen laten werken in het koude seizoen. Bijvoorbeeld 20°C (merk en type afhankelijk).
Daarnaast is het raadzaam (maar we neigen om te zeggen verplicht) om altijd een 2e opwarmer in de installatie te hebben, dat kan bijvoorbeeld een gasketel zijn in een bivalent installatie of een elektrisch element als er voor een all-electric oplossing is gekozen.
Waarom is er een minimaal retourtemperatuur nodig?
Als de verdamper buiten in het ijs staat (zie hier boven) en de buitentemperatuur lager dan 4 graden is, dan moet de warmtepomp actief gaan ontdooien. Het proces keert zich om en de verdamper wordt tijdelijk de condensor. Dat wil zeggen dat er tijdelijk even warmte wordt onttrokken aan het afgifte systeem in de woning om energie te hebben voor het ontdooien. Omdat in het afgifte systeem water zit kunnen we dus niet onbeperkt energie onttrekken aan de kant van de woning, die leidingen mogen immers niet bevriezen, daarom is die minimaal temperatuur nodig van de retourleiding.
Stel nu dat u een nieuwbouwwoning, die vochtig is en heel koud staat, in de winter inbedrijf wil nemen met een lucht/water toestel zonder bijverwarming. De temperatuur in de woning is 5 °C en buiten is het 3°C, binnen een uur zal de aanvoertemperatuur nog nauwelijks zijn gestegen terwijl de verdamper al invriest buiten; Er is daarna onvoldoende energie voor een actieve ontdooiing dus het toestel zal in storing gaan, immers uit een dichtgevroren verdamper kan ook geen energie meer worden onttrokken voor verwarming. Op dat moment zal de regeling de extra verwarmer (bijverwarming) na korte tijd inschakelen, deze warmte zal dan de woning moeten verwarmen en uiteindelijk het toestel laten ontdooien.
Tip: Als je in zo’n situatie zit kun je natuurlijk afgifte groepen dicht zetten en langzaam de woning ruimte voor ruimte gaan verwarmen. Op die manier kun je wellicht de retour (en aanvoer) hoog genoeg houden om te kunnen ontdooien. Is een gedeelte eenmaal warm zet je voorzichtig het 2e erbij open, enz.
Ter aanvulling
Zwembad:
Een zomer- buitenzwembad verwarmen gaat met een lucht/water warmtepomp perfect! Omdat de buitentemperatuur in het zwem seizoen hoger is dan de bodemwater temperatuur is het rendement om zo’n buitenbad in de zomer te verwarmen beter dan dat je dit doet met een bodemwater/warmtepomp.
GELUIDDEMPING LUCHT/WATER WARMTEPOMP
Geluid is dus een van de minder positieve bijkomstigheden van een lucht/water warmtepomp. In de technische specificaties van de warmtepomp (label van de warmtepomp) treft u het geluidsdrukniveau terug. Over het algemeen kun je stellen dat hoe groter de verdamper en ventilator in afmeting, hoe stiller ze kunnen werken. Daarentegen hoe meer materiaal er verwerkt is hoe hoger de aanschaf kosten.
Regelmatig merken we in de praktijk echter ook dat een warmtepomp geheel aan de opgegeven specificaties voldoet met betrekking tot de opgegeven dB(A) maar de klant toch ontevreden is over het geluid. Er zijn nu eenmaal mensen die overal doorheen slapen en mensen die een spelt horen vallen. Vaak is het overigens een kwestie van gewenning, denk aan een luid tikkende klok in een woning die gasten horen maar de bewoner niet meer.
Natuurlijk zijn er bedrijven die daarop inspelen zoals bijvoorbeeld geluidbeheersingsspecialist Merford welke een universeel geluiddempende ombouwkast op de markt heeft gebracht die een geluidsreductie realiseert tot 15 dB(A), zonder dat het functioneren van de warmtepomp wordt beïnvloed. Om installateurs, woningbouwverenigingen, gemeenten en particulieren te informeren over dit groeiende probleem heeft Merford bovendien een nieuwe website in het leven geroepen: www.stillewarmtepomp.nl.
Bovenstaand een van de oplossingen van Merford, onderstaand afbeeldingen van Climeleon.
—
Anders denkend:
Gelukkig zijn er ook in de warmtepomp industrie ‘anders denkende’. Anders denkende openen meestal de ogen van hen die achter elkaar aanrennen.
Anders denkend geeft een ander inzicht, het hoeft overigens niet altijd beter te zijn, vaak is het dat ook niet, soms wel. Maar het geeft ons wel meer keuze en houdt ons wakker.
Bovenstaand plaatje: In plaats van de standaard ventilator buiten unit wordt hier de ‘verdamper’ buiten geplaatst. De warmtepomp compressor en condensor bevinden zich in het gebouw/woning en buiten staat de ‘verdamper’. Het koude middel wordt door dit ‘kunstwerk’ gestuurd en onttrekt warmte aan de lucht uit de omgeving.
Voordeel: Je hebt geen ventilator nodig , je hebt buiten geen geluiden!
Nadeel: Rendement wat ongunstiger daar het kunstwerk met minder lucht in aanraking kan komen dan dat je met een ventilator lucht door de verdamper stuurt. Daardoor zal de buiten temperatuur op de verdamper en de temperatuur in de verdamper sneller zakken.
Design lucht/water warmtepomp
Ook design kan een keuze zijn:
De meeste lucht/water buitenunits lijken op een ‘airco apparaat’ maar dat hoeft natuurlijk niet:
Bovenstaande afbeelding links: REMKO heeft een ronde buiten-unit in metaal of hout design.
Rechts: Een ‘huis’ wat je over de ‘airco achtige buiten unit’ heen kan plaatsen voor een andere look.
Afbeelding: Ook Viessmann heeft een lucht/water warmtepomp ‘desgin model’ naast deze ronde vorm, is het toestel ook goed geluidsgedempt.
